ΠΑΓΟΝΕΡΙ (Δήμος Νευροκοπίου, Νομός Δράμας)
«ΑΡΑΠΗΔΕΣ» (ή Χαράπηδες) 6 Ιανουαρίου
Τα ξημερώματα οι τελεστές συναντούν στις Κάτω Βρύσες του χωριού το εκκλησίασμα που επιστρέφει από τον αγιασμό των υδάτων και ξεκινούν από κοινού, με μπροστάρηδες τους αράπηδες, την πορεία για την πλατεία. Συνοδεύονται από ορχήστρα γκάιντας και νταχαρέ.
Οι αράπηδες έχουν τραγόμορφη μεταμφίεση: φορούν μαύρο αμάνικο πανωφόρι, κεφαλοστολή από δέρμα κατσίκας με ανοίγματα για τα μάτια και το στόμα, κρατούν ξύλινα σπαθιά και κρεμούν στη μέση κουδούνια (κυπριά και μπατάλια), τα οποία είναι με προσοχή επιλεγμένα, ώστε να προκαλούν αρμονικό ήχο, καθώς οι αράπηδες αναπηδούν, τρέχουν ή βαδίζουν. Ο δυνατός, αλλά ταυτόχρονα αρμονικός ήχος των κουδουνιών θεωρείται ότι αποτρέπει το κακό και ξυπνά τις βλαστικές δυνάμεις της φύσης.
Κατά τη διάρκεια της πορείας των τελεστών (μεταμφιεσμένων και θεατών) και μετά την κατάληξη στην πλατεία συμβαίνουν διάφορα επεισόδια: Ένας άνδρας υποδύεται μια προκλητική «νύφη», την οποία προστατεύουν οι αράπηδες από επίδοξους κλέφτες. Όποιος από τους θεατές επιχειρήσει να την κλέψει, συλλαμβάνεται από τους αράπηδες. Ένας άλλος άνδρας είναι ντυμένος «γύφτισσα» και κρατά ένα ψεύτικο μωρό. Συχνά κάποιος από τους θεατές επιχειρεί να κλέψει το μωρό και καταδιώκεται από τους αράπηδες. Στο δρώμενο συμμετέχει και ο «χατλής», ο γιατρός, με λευκά ρούχα, κεφαλοστολή λευκή από δέρμα χοίρου και ένα μικρό ξύλινο ομοίωμα αλόγου που καβαλικεύει έχοντάς το προσαρμοσμένο στα σκέλια του. Σπεύδει να θεραπεύσει όποιον από τους συμμετέχοντες ή θεατές παριστάνει τον άρρωστο. Η παρουσία των προσώπων της νύφης και του μωρού αποτελούν μεταφορά της γονιμικής δύναμης της φύσης, η οποία ενισχύεται και προστατεύεται από τη διαρκή επιτήρηση των αράπηδων.
Μετά από αυτό το στάδιο του δρώμενου, οι μεταμφιεσμένοι και η ορχήστρα γυρίζουν στους δρόμους του χωριού διαχέοντας τη δύναμη του ήχου των κουδουνιών. Επισκέπτονται όλα τα σπίτια, χορεύουν, τραγουδούν, δίνουν ευχές για την καλή χρονιά και δέχονται κεράσματα. Το βράδυ τα μέλη του θιάσου, μεταμφιεσμένα ακόμη, συγκεντρώνονται στο σπίτι μιας οικογένειας, η οποία τους προσφέρει γεύμα «για το καλό» των μελών της. Οι αράπηδες βγάζουν μόνο τα δέρματα για να φάνε, αλλά όχι τα κουδούνια.
ΠΗΓΗ – ΚΕΙΜΕΝΑ : Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης