ΝΙΚΗΣΙΑΝΗ (Δήμος Παγγαίου, Νομός Καβάλας)
«ΑΡΑΠΗΔΕΣ» 7 Ιανουαρίου
Οι «Αράπηδες» είναι άνδρες τελεστές που φορούν μαύρη υφαντή κάπα, υφαντές γκέτες, τα «καλτσούνια» και γουρουνοτσάρουχα, τα «τσερβούλια». Δένουν τα τσερβούλια στις κνήμες με δερμάτινα λουριά, τις «λαπάρες». Στην πλάτη δημιουργούν ψεύτικη καμπούρα. Καλύπτουν το κεφάλι με ψηλό κωνικό κάλυμμα από μαύρο κατσικίσιο δέρμα, την «μπαρμπότα», στην οποία δένουν ένα μεταξωτό ζωνάρι, «τσεβρέ». Παλαιότερα οι αρραβωνιασμένοι πρόσθεταν σε αυτό ένα μαντήλι που είχε κεντήσει η αρραβωνιαστικιά τους. Κρατάνε ξύλινες σπάθες, τις «μαχαίρες». Κρεμούν στη μέση τους με σκοινί τέσσερα μεγάλα κουδούνια: ένα σφυρήλατο, «μπατάλι», μπροστά-δεξιά και τρία χυτά, «τσάνια», ένα μπροστά-αριστερά και δύο πίσω. Τα κουδούνια επιλέγονται με προσοχή, ώστε να δημιουργούν αρμονικό ήχο.
Όλο το Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου-6 Ιανουαρίου) ομάδες παιδιών και νέων περιφέρονται στους δρόμους του χωριού με κουδούνια στη μέση για να διώξουν τα κακά δαιμόνια.
Στις 7 Ιανουαρίου μετά το μεσημέρι δύο ομάδες αράπηδων, των νέων και των μεγαλύτερων, κραδαίνοντας τις μαχαίρες τους γυρίζουν τους δρόμους του χωριού με έντονο βηματισμό. Προκαλούν, έτσι, το ρυθμικό ήχο των κουδουνιών, ώστε να διώξουν το κακό και να ξυπνήσουν τη φύση από τη χειμερία νάρκη. Οι ομάδες καταλήγουν στην αυλή του σχολείου, όπου άνδρες και γυναίκες ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές χορεύουν με συνοδεία δύο ζουρνάδων και νταουλιού. Σταματά η μουσική και εμφανίζονται οι αράπηδες. Κινούνται σε έναν τελετουργικό κύκλο. Στη μέση του κύκλου πλησιάζουν δύο αράπηδες και ρίχνουν κάτω τις μαχαίρες τους. Οι υπόλοιποι σείουν τα κουδούνια επί τόπου με σκυμμένο το κεφάλι μπροστά, προτάσσοντας την μπαρμπότα. Εκτυλίσσεται σκηνή εικονικής πάλης και «θανάτου» του ενός. Μαζεύονται τότε γύρω του όλοι οι αράπηδες σε μια μυσταγωγία και του «εμφυσούν» ξανά τη ζωή. Μετά την «ανάσταση» του νεκρού βγάζουν την μπαρμπότα και αποκαλύπτουν την ανθρώπινη ταυτότητα και συναισθήματά τους, ξεσπώντας σε εκστατικό πανηγυρισμό, ο οποίος οδηγεί σε ομαδικό χορό.
Ο «θάνατος» και η «ανάσταση» του αράπη θεωρείται ότι συμβολίζουν το θάνατο της φύσης το χειμώνα και την ανάστασή της την άνοιξη. Τις μέρες που τελείται το δρώμενο, λίγο μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο, το φως έχει αρχίσει σταδιακά να νικά το σκοτάδι του χειμώνα, καθώς οι μέρες γίνονται όλο και μεγαλύτερες. Είναι η εποχή που ο αγρότης και ο κτηνοτρόφος νιώθουν την ανάγκη να ενισχύσουν τελετουργικά τη γονιμοποιό δύναμη της φύσης που ξεκινά τη δράση της.
ΠΗΓΗ – ΚΕΙΜΕΝΑ : Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης