ΣΟΧΟΣ Θεσσαλονίκης.
Το έθιμο τελείται κάθε χρόνο από το Σάββατο της Τυρινής μέχρι την Καθαρά Δευτέρα.
Οι κωδωνοφόροι του Σοχού ονομάζονται «Μέριου». Πρόκειται για παρέες μεταμφιεσμένων που περιφέρονται στους δρόμους του χωριού περπατώντας ρυθμικά, αναπηδώντας και σείοντας τα κουδούνια, ώστε να ξυπνήσουν τις βλαστικές δυνάμεις της φύσης.
Ένα υφαντό κόκκινο ζωνάρι που περνιέται χιαστί στους ώμους πάνω απο το παντελόνι και το αμάνικο πανωφόρι απο δέρματα τράγου.στηρίζει τα κουδούνια στο ύψος της μέσης. Τα κουδούνια είναι πέντε αποτελώντας μία «ντουζίνα».
Ένα μεγάλο σφυρήλατο «μπατάλι» που δένεται στη μέση πίσω και τέσσερα χυτά «κυπριά» δύο πίσω και δύο μπροστά. Επιλέγονται με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να είναι «συνταιριασμένα», να προκύπτει ένα αρμονικό σύνολο ήχων με διαφορετικό τονικό ύψος των κυπριών και με το «μπάσο», όπως λένε, να κρατιέται από το μπατάλι.
Γόννοι ΛΑΡΙΣΑΣ
Έθιμο «Σούρβα των Γόννων».
Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ομάδες μεταμφιεσμένων με κάπες, μάσκες και κουδούνια να περιφέρονται στους δρόμους του χωριού, προκαλώντας με τα χτυπήματα των κουδουνιών, εκκωφαντικούς θορύβους με κύριο σκοπό τους να διώξουν την κακοδαιμονία, τους καλικατζάρους και τον παλιό τον χρόνο και να επιδείξουν τους ήχους των όλων κουδουνιών και να αναδείξουν τον καλύτερο! Πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και οι νοικοκυρές τους καλοδέχονται με διάφορα γλυκίσματα και λεφτά.
Παράλληλα, τραγουδούν ένα περιπαιχτικό τραγούδι για μια οικογένεια του χωριού…
«Σούρβα..Σούρβα και Άι- Βασίλη,
Τα παιδιά τ’ Καραβασίλη,
Κάθουνταν στο κρεβατάκι και καπνίζαν τσιγαράκι…»
Σκοπός όλων αυτών των ιεροπραξιών είναι διπλός. Αφενός, ευχετικός για καλή χρονιά, υγεία, καλή σοδειά, και αφετέρου αποτρεπτικός για καθετί κακό, για τις αρρώστιες, την αποτυχία και την κακή σοδειά.
ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΣ Δράμας
Το έθιμο τελείται 6-7 Ιανουαρίου
Η ομάδα των «Αράπηδων» ονομάζεται «τσέτα». Βασικά πρόσωπα είναι οι «Αράπηδες» άντρες ντυμένοι με φλοκωτές κάπες και κεφαλοστολές από δέρμα. Στη μέση κρεμούν κουδούνια, τρία μεγάλα μπατάλια ή τρία κυπριά συνταιριασμένα, ώστε ο ήχος τους να είναι αρμονικός. Την τσέτα συμπληρώνουν οι «Εύζωνες», οι «Γκελίγκες» (νύφες), νεαροί άνδρες μεταμφιεσμένοι με την γυναικεία ενδυμασία της περιοχής και οι «Μάνγκουδες» (παλιάτσοι). Επικεφαλής της ομάδας είναι ο «τσέταμπασία», άνδρας όχι μεταμφιεσμένος, που κρατά μία γκλίτσα. Είναι υπεύθυνος για την οργάνωση της ομάδας,
Με συνοδεία μακεδονικής λύρας και νταχαρέδων η τσέτα κάνει τη «γύρα» του χωριού, περνώντας από τα σπίτια, χορεύοντας, ευχόμενη υγεία και ευημερία στις οικογένειες. Ο δυνατός ήχος των κουδουνιών θεωρείται ικανός να διώξει τις δαιμονικές δυνάμεις του χειμώνα.
Γκόρνα Βάσιλιτσα Βουλγαρίας
Μεταφερμένο από γενιά σε γενιά είναι το έθιμο της αποκριάς, όπου οι Κούκεροι πανηγυρίζουν την άνοιξη, τότε που η φύση ξυπνά και η καινούργια ζωή αρχίζει. Στην Γκόρνα Βάσιλιτσα Κούκεροι γίνονται άτομα από 3 μέχρι 66 χρονών. Οι φορεσιές τους αποτελούνται από δέρματα κατσίκας και προβάτου, τρομαχτικές χειροποίητες μάσκες και κουδούνια. Τα υπόλοιπα μέλη του θιάσου φορούν υφαντές παραδοσιακές φορεσιές, ραμμένες και κεντημένες στο χέρι και αναπαριστούν τον παραδοσιακό γάμο.
Σήμερα θα παρουσιάσουν το έθιμο συγχώρεσης που τελείται στην αρχή της Σαρακοστής, όπου το βράδυ μαζεύεται όλη η οικογένεια στο τραπέζι και ζητά ο ένας από τον άλλο να τους συγχωρέσει. Μετά ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές, καίνε και γυρίζουν τα αναμμένα πάνινα μπαλάκια τυλιγμένα με σύρμα και πηδάνε πάνω από τις φωτιές για καλή υγεία. Η παράδοση λέει ότι το δυνατό κουδούνισμα διώχνει το κακό γι αυτό οι Κούκεροι πηδάνε και χορεύουν δυνατά για να διώξουν όλο το κακό.
ΠΕΤΡΟΥΣΑ Δράμας
Το έθιμο τελείται από 6 έως 8 Ιανουαρίου.
Το δρώμενο Μπάμπιντεν κρατάει το όνομά του από παλαιότερο εορτασμό της ημέρας της μαμής που γινόταν 8 Ιανουαρίου.
Βασικά πρόσωπα είναι οι «χαράπηδες», άνδρες με τραγόμορφη μεταμφίεση. Φορούν δέρματα κατσίκας, κάλυμμα του κεφαλιού από δέρμα κατσίκας με προσαρμοσμένα κέρατα τράγου, βάφουν το πρόσωπο με καπνιά και δένουν κουδούνια από τους ώμους, δύο μεγάλα μπατάλια μπροστά και τέσσερα κυπριά πίσω, τα οποία διαλέγουν με προσοχή, ώστε να παράγεται αρμονικός ήχος. Με γρήγορες αναπηδήσεις προκαλούν το δυνατό ήχο των κουδουνιών, ώστε να διώξουν τα κακά πνεύματα και να ξυπνήσουν τις βλαστικές δυνάμεις της φύσης.
Η «γύρα» κωδωνοφόρων γυρίζει τις γειτονιές με κυρίαρχη την παρουσία της του καμηλιέρη, των χαράπηδων, και συνοδία από μακεδονικές λύρες και νταχαρέδες. Ακολουθούν οι «παππούδες» και οι «γκιλίγκες» ντυμένοι με την τοπική παραδοσιακή φορεσιά.
ΚΑΡΛΟΒΟ Βουλγαρίας
Τα «κούκερι» με τις μεταμφιέσεις τους και τον ήχο των κουδουνιών τους καλωσορίζουν την άνοιξη και διώχνουν το κακό. Τελούν εικονικό γάμο και αναπαριστούν την σπορά. Αυτός που κάνει την σπορά λέει ευχές για καλή σοδειά.
Σε αυτή την περιοχή που είναι η καλλιέργειά των τριαντάφυλλων, οι μάσκες τους είναι στολισμένες με λουλούδια συμβολίζοντας την καλή σοδειά.
Στη φορεσιά κυριαρχεί το λευκό και το άσπρο χρώματα που συμβολίζουν την υγεία και την μακροζωία.
Στην μέση τους φοράνε μια ζώνη με φούντες. Ευχή τους είναι το σιτάρι να είναι τόσο βαρύ όσο είναι οι φούντες που φορούν.
ΛΙΒΑΔΙ ΟΛΥΜΠΟΥ Νομός Λαρίσης
ΤΑ ΜΠΑΜΠΑΛΙΟΥΡΙΑ
Το έθιμο τελείται κάθε χρόνο στη 1 Ιανουαρίου.
Την πρωτοχρονιά οι Λιβαδιώτες, πληθυσμός βλάχων, τελούν τα «Μπαμπαλιούρια»., για το καλό της χρονιάς και για να διώξουν το κακό, τις δαιμονικές δυνάμεις του χειμώνα. Κρεμούν από τους ώμους, στο ύψος του στήθους, ένα «σαμάρι», μια κυλινδρική καμπύλη κατασκευή που περιβάλλει τον κορμό, στο οποίο αναρτούν τα κουδούνια.. Τα κουδούνια είναι κατά παράδοση έξι και αποτελούν τη λεγόμενη «ντουζίνα». Χρησιμοποιούνται κυρίως «κυπριά» (χυτά κουδούνια), αλλά, σπανιότερα και «τσόκανα» (μεγάλα σφυρήλατα). Επιλέγονται κουδούνια με διαφορετικά μεγέθη, ώστε να παράγουν ήχους με διαφορετικό τονικό ύψος. Τα μπαμπαλιούρια συνοδεύονται από άνδρες και γυναίκες, τους «κερατζήδες» και τις «βλάχες» αντίστοιχα, που φορούν τοπικές παραδοσιακές φορεσιές.
Τα κουδούνια είναι κατά παράδοση έξι και αποτελούν τη λεγόμενη «ντουζίνα». Χρησιμοποιούνται κυρίως χυτά κουδούνια «κυπριά» , αλλά, σπανιότερα και μεγάλα σφυρήλατα «τσόκανα». Επιλέγονται κουδούνια με διαφορετικά μεγέθη, ώστε να παράγουν ήχους με διαφορετικό τονικό ύψος. Τα μπαμπαλιούρια συνοδεύονται από άνδρες και γυναίκες, τους «κερατζήδες» και τις «βλάχες» αντίστοιχα, που φορούν τοπικές παραδοσιακές φορεσιές.
Ο εκκωφαντικός ήχος και η τρομακτική εμφάνιση πιστεύεται ότι μπορούν να διώξουν τα κακά δαιμόνια, που όλο το Δωδεκαήμερο θεωρείται ότι κυκλοφορούν στο χωριό. Τα μπαμπαλιούρια αναφωνούν «σουρουβάσο», προτρέποντας τους συγχωριανούς τους να προσφέρουν το καθιερωμένο κέρασμα, σαν αντάλλαγμα στην επιτέλεση του τελετουργικού «καθήκοντός» τους.
Αγναντερό Καρδίτσας
Λίγο πριν χαράξει η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κάνουν την εμφάνιση τους οι κουδουνάδες. Πρόκειται για ομάδες μασκοφόρων κάθε ηλικίας που είναι ντυμένοι με προβιές και ζωσμένοι με κουδούνια μπατάλια. Γυρίζουν πόρτα - πόρτα όλα τα σπίτια του χωριού μαζεύοντας χρήματα και κεράσματα και ανταλλάσουν ευχές με τους νοικοκύρηδες.
Αφού γυρίσουν όλο το χωριό, εμφανίζονται στην πλατεία, από διαφορετικές κατευθύνσεις η κάθε ομάδα, για να συμμετάσχουν στην αναπαράσταση του παραδοσιακού Καραγκούνικου γάμου. Η νύφη, ο γαμπρός, ο παπάς, οι συμπέθεροι, ο χωροφύλακας και ο γιατρός παίρνουν μέρος στον γάμο που καταλήγει σε Καραγκούνικο γλέντι!
Το πρωινό της Καθαράς Δευτέρας, οι κουδουνάδες γυρίζουν πάλι σε κάθε γειτονιά του χωριού και προς το απόγευμα μαζεύονται όλοι στην πλατεία του χωριού όπου σερβίρεται στους παρευρισκόμενους παραδοσιακή φασολάδα και άφθονο κρασί. Η παρέα που πήρε μέρος την προηγούμενη μέρα στην αναπαράσταση του Καραγκούνικου γάμου μαζεύεται και πάλι και χορεύει με όσους ακόμα επιθυμούν. Όταν το γλέντι αρχίζει να ανάβει, οι κουδουνάδες εξαφανίζονται για ένα χρονικό διάστημα και επιστρέφουν στο χορό τρέχοντας, με τον ήχο τον κουδουνιών να τραντάζει την πλατεία φέρνοντας μαζί τους τον αρκουδιάρη και την αρκούδα για να γίνει η αναπαράσταση του εθίμου "το κλέψιμο της αρκούδας". Οι κουδουνάδες κλέβουν την αρκούδα και η αρκούδα, αφού παλέψει με τον αρκουδιάρη, ανεβαίνει σ’ ένα δέντρο.
ΠΑΓΟΝΕΡΙ Δράμας
Η αναβίωση του εθίμου τελείται στις 6 Ιανουαρίου.
Οι αράπηδες έχουν τραγόμορφη μεταμφίεση: φορούν μαύρο αμάνικο πανωφόρι, κεφαλοστολή από δέρμα κατσίκας με ανοίγματα για τα μάτια και το στόμα, κρατούν ξύλινα σπαθιά και κρεμούν στη μέση κουδούνια (κυπριά και μπατάλια), τα οποία είναι με προσοχή επιλεγμένα, ώστε να προκαλούν αρμονικό ήχο, καθώς οι αράπηδες αναπηδούν, τρέχουν ή βαδίζουν.
Από τα ξημερώματα οι τελεστές συναντιώνται για να ξεκινήσουν την πορεία. Συνοδεύονται από ορχήστρα γκάιντας και νταχαρέ.
Στην πορεία συμβαίνουν διάφορα επεισόδια: Ένας άνδρας υποδύεται μια προκλητική «νύφη», την οποία προστατεύουν οι αράπηδες που συλλαμβάνουν επίδοξους κλέφτες. Ένας άλλος άνδρας είναι ντυμένος «γύφτισσα» και κρατά ένα ψεύτικο μωρό. Στο δρώμενο συμμετέχει και ο «χατλής», ο γιατρός, με λευκά ρούχα, κεφαλοστολή λευκή από δέρμα χοίρου και ένα μικρό ξύλινο ομοίωμα αλόγου που καβαλικεύει. Σπεύδει να θεραπεύσει όποιον από τους συμμετέχοντες ή θεατές παριστάνει τον άρρωστο.
ΠΑΛΑΜΑΣ Νομός Καρδίτσας
Τα Ρουγκατσιάρια των Καραγκούνηδων του Παλαμά είναι έθιμο του Δωδεκαημέρου της λαϊκής αγροτικής και ποιμενικής λατρείας.
Οι «Αράπηδες» φορούν περίτεχνες ψηλές ζωόμορφες προσωπίδες ντύνονται με προβιές φορούν καθημερινά γυναικεία ρούχα και κρεμούν στη μέση τους μεγάλα κουδούνια, κρατούν γκλίτσες και κοσιές. Οι αράπηδες μαζί με τη «νύφη καραγκούνα» (αγόρι μεταμφιεσμένο) και τον γαμπρό πηγαίνουν στα σπίτια, χτυπούν τα κουδούνια τους δυνατά για να διώξουν το κακό και να ξυπνήσουν τον σπόρο στη γη και γυρνούν στα σπίτια του χωριού.
Μόλις βγει ο νοικοκύρης χορεύουν οι νιόπαντροι, η νύφη πετά το πορτοκάλι στον αέρα και το πιάνει. Τελειώνοντας το χορό η νύφη καραγκούνα φιλά το χέρι του νοικοκύρη κι εκείνος την «κερνά» χρήματα. Σε όλο το μπουλούκι προσφέρουν λουκάνικα και κρέας.
Συχνά ένας από το μπουλούκι πέφτει κάτω τρέχει η νύφη και τον «σταυρώνει» με το πορτοκάλι της… αν κάποιος περαστικός «πιάσει» την νύφη, τότε….πέφτουν οι Αράπηδες πάνω του και τον τρέπουν σε φυγή. Όταν συναντιούνται στο δρόμο δύο μπουλούκια χαιρετιούνται η νύφη κι ο γαμπρός, τα ρουγκατσιάρια σταύρωνουν τις γκλίτσες και τις κοσιές κάνοντας καμάρα για να περάσει από κάτω το μπουλούκι. Αυτό δηλώνει υποταγή και η άρνηση του φέρνει μεγάλο καβγά.
ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ Δράμας
Το έθιμο τελείται στις 6 Ιανουαρίου.
Ο θίασος του δρώμενου, η «τσέτα», αποτελείται από τους «Αράπηδες», τις «Γκιλίγκες», τους «Παππούδες» και τους «Τσολιάδες
Οι Αράπηδες φορούν μαύρες φλοκωτές ποιμενικές κάπες, που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες από δέρματα αιγοπροβάτων. Στη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια, μπατάλια ή κυπριά, τα οποία είναι αρμονικά συνταιριασμένα, ενώ στα χέρια τους κρατούν ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι στάχτη του Δωδεκαήμερου. φορεσιές. Η τσέτα μαζί με τους οργανοπαίκτες που την συνοδεύουν με τους ήχους της μακεδονικής λύρας και του νταχαρέ, περιηγείται τα σπίτια του χωριού όπου με χορούς, τραγούδια και κεράσματα, ανταλλάσσουν ευχές.
ΒΑΜΒΑΚΟΦΥΤΟ Σερρών
Το έθιμο των "Μπαμπούγερων"
Ο χρόνος τέλεσης τους είναι η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.
"Μπαμπούγερα" είναι μεταμφιεσμένοι που αναπαριστούν διάφορες μορφές της κοινωνίας μιας παλαιότερης εποχής. Είναι ντυμένοι με παλιόρουχα και δέρματα, με μάσκες που τις κάλυπταν επίσης με δέρματα αιγοπροβάτων. Έχουν μια εμφάνιση αν και τρομακτική, όμως ιδιαίτερα ξεχωριστή και εντυπωσιακή. Από τη μέση τους κρέμονταν κουδούνια διαφόρων μεγεθών. Αναπαριστούν και σατιρίζουν, πράγματα, επαγγέλματα, άτομα και καταστάσεις που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή και την πραγματικότητα παλαιότερων χρόνων. Τον Παππού με τη Γιαγιά, το Γαμπρό με τη Νύφη, το Γιατρό, τον Καλαϊτζή (γανωτή), τον Ταχυδρόμο, τον Εύζωνα, τον Εσατζή (Στρατονόμο), το Φωτογράφο, το Λούστρο το Σκουπιδιάρη τον Πεπελάσκο (καπνοδοχοκαθαριστή), το Ζευγά με βουκέντρα στο ένα χέρι και φίμωτρο στο άλλο, τον Αρκουδιάρη με την έγκυο γυναίκα του, την αρκούδα και τη μαϊμού, μία κοπέλα, ένα - δυο μικρά παιδιά και 5-6 Ταπουτζήδες. Οι Ταπουτζήδες είναι οι κυρίαρχοι του δρώμενου, προστατεύουν τα μπαμπούγερα και ιδιαίτερα προφυλάσσουν την νύφη μην την κλέψει κάποιος από τους θεατές., έχουν άγρια και φοβερή μάσκα με δέρματα. Στη μέση τους κρέμονται μεγάλα κουδούνια και στα χέρια τους κρατούν το ταπούς. Χτυπώντας το ταπούς στο έδαφος με δύναμη και ιδιαίτερα σε στάσιμα νερά προκαλούν φόβο και δέος.
Αγκνίτα Ρουμανίας
Έθιμο γρήγορη Λολελόρ
Η παράδοση λέει ότι το έθιμο έχει τις ρίζες του στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τον 18ο αιώνα περίπου, οι Τούρκοι ήθελαν να κατακτήσουν ένα τεράστιο κάστρο στην Αγκνίτα. Κάποιος από το χωριό μεταμφιέστηκε σε αρκούδα και φορώντας πολλά κουδούνια, τους τρόμαξε με τον ήχο τους και ελευθέρωσε το κάστρο από την πολιορκία. Η γρήγορη λολελόρ γίνεται την τελευταία Κυριακή του Ιανουαρίου ή καμιά φορά και την 1 Φεβρουαρίου από τις 10 μέχρι τις 6 το απόγευμα. Πρώτη ομάδα που παρελαύνει στην πομπή είναι αυτή με αρχηγό, τον «καπετάνιο», ομάδα που περιφρουρεί όλη την περιοχή και που ο κόσμος την ονομάζει «οι άγγελοι που μας προστατεύουν». Μετά παρελαύνουν ομάδες επαγγελματιών, όπως γουναράδες, υποδηματοποιοί, ράφτες και άλλοι οι οποίοι αναπαριστούν σε αυτήν την μεγάλη γιορτή τα επαγγέλματά τους. Μαζί τους οι ομάδες έχουν και μεταμφιεσμένους σε αρκούδες, ως σύμβολο χαράς και όχι φόβου. Όλες οι ομάδες, στο τέλος της παρουσίασής τους, θα γυρίσουν μαζί από σπίτι σε σπίτι, όπου οι νοικοκύρηδες τους κερνάνε και όλοι μαζί τραγουδούν, πίνουν κρασί και τρώνε λουκουμάδες.
Παπαγιάννης Φλώρινας
«ΜΠΑΜΠΑΡΙΑ»
Την Πρωτοχρονιά από τα ξημερώματα παρέες εφήβων, «Τα Μπαμπάρια», γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι. Κάθε παρέα αποτελείται από 10-15 άτομα και έχει το γαμπρό και τη νύφη, τον παππού και τη γιαγιά, τον καμπούρη, ένα γιατρό και έναν παπά καθώς και δυο ομάδες μάχιμες, την εμπροσθοφυλακή και την οπισθοφυλακή που λέγονται «ουτάτσοι». Η νύφη έχει καλυμμένο το πρόσωπό της για να μην αναγνωρίζεται, κρατεί στο χέρι της μαστίγιο για να προφυλάγεται, στον λαιμό φοράει γιρλάντα αλόγου με κουδούνια χαϊμαλιά, πιπεριές και πολλά στολίδια. Ο γαμπρός είναι καλοντυμένος με προσωπίδα προβιάς και γιλέκο άσπρο, στο χέρι κρατεί μια σκαλιστή μαγκούρα σκαλιστή ή ένα καμπυλωτό σανίδι μέρος του αλετριού, στολισμένο με φούντες πολύχρωμες και κουδουνάκια, σαν χαντζάρα. Ο «γκάρμπατς», ο καμπούρης, είναι κακοντυμένος, άσχημος με καμπούρα και είναι ο ζαβολιάρης της παρέας, πειράζει τη νύφη και όταν τον τσακώνει ο γαμπρός τον χτυπά στην καμπούρα. Τότε ο καμπούρης πέφτει κάτω, προσποιείται τον ανήμπορο και ότι αδυνατεί να σηκωθεί. Τρέχει ο γιατρός που προσφέρει τις πρώτες βοήθειες, ο παπάς τον θυμιατίζει αλλά αυτός δεν το κουνάει, ζητάει απο τον οικοδεσπότη, να τάξει το ένα δέκατο απο τα αγαθά του στα Μπαμπάρια για να φύγει το κακό απο το σπιτικό τους.
Η παρέα συνοδεύεται από οργανοπαίχτες, με γκάιντα, φλογέρα, τουμπερλέκι. Μπροστά πηγαίνει η εμπροσθοφυλακή για αναγνώριση, μήπως είναι κανένας κρυμμένος και προσπαθήσει ν’ απαγάγει τη νύφη. Σε κάθε σπίτι κάνουν ένα χορό, με τον χαρακτηριστικό σκοπό, την «μπαμπάρτσκα». Τους δίνουν χρήματα, τσίπουρο ή κρασί, κρεμμύδια, λουκάνικα, χοιρινό κρέας και ψωμί. Έξω ο κόσμος περιμένει και προσπαθεί με ζαβολιά να τους κλέψει τη νύφη. Οι φύλακες απομακρύνουν τους μνηστήρες με τις μαγκούρες. Κατευθύνονται στην πλατεία, όπου γίνεται η τελευταία προσπάθεια να τους απαγάγουν τη νύφη ή να τους αποκαλύψουν τα πρόσωπα. Εκεί χορεύουν, μπαίνει και ο κόσμος στο χορό και βγάζουν τότε τις προσωπίδες τους. Την επόμενη μέρα γίνεται τρικούβερτο γλέντι με λαϊκά όργανα, τρώνε και πίνουν απο τα καλούδια που συγκέντρωσαν.
ΠΥΡΓΟΙ Δράμας
«ΝΤΑΒΑΝΙΣΚΑ»
Το έθιμο τελείται απο τις 6 έως τις 8 Ιανουαρίου.
Η τέλεση ξεκινά το βράδυ της 6ης Ιανουαρίου, κατά το οποίο γίνεται η αγρυπνία, παραδοσιακό γλέντι με λύρα, γκάιντα και νταχαρέδες. Μετά τα μεσάνυχτα και έως το ξημέρωμα, νέοι άνδρες που συμμετέχουν στην αγρυπνία, φορούν κουδούνια χωρίς να μεταμφιεστούν και γυρνούν στο χωριό «για να ακουστούν», να προαναγγείλουν το δρώμενο της επόμενης μέρας.
Το πρωί της 7ης Ιανουαρίου οι ξενυχτισμένοι συμμετέχοντες, βάφουν το πρόσωπο με καπνιά, παίρνουν από ένα ή δύο κουδούνια και ξεκινούν τη «γύρα» του χωριού με τους μουσικούς. Επισκέπτονται τα σπίτια πόρτα-πόρτα, όπου δέχονται κεράσματα και συγκεντρώνουν τοπικά διατροφικά προϊόντα. Καταλήγει στην πλατεία, όπου ανάβονται φωτιές και στήνεται μεγάλο τραπέζι.
Την ώρα αυτή ντύνονται οι «Αρκουδιάρηδες». Για τους τελεστές το ντύσιμο είναι μια ιεροτελεστία. Φορούν δέρματα από κατσίκες που καλύπτουν όλο το σώμα και κεφαλοστολή από δέρμα κατσίκας με τρύπες για τα μάτια και το στόμα, στην οποία συχνά προσαρμόζουν κέρατα τράγου. Κρεμούν στη μέση κουδούνια «τουμπελέκια», μεγάλα κυπριά και μπατάλι, τα οποία επιλέγουν με προσοχή, ώστε να παράγεται αρμονικός ήχος. Εμφανίζονται στην πλατεία, όπου επιδίδονται σε πειράγματα, χορό και χτύπημα των κουδουνιών με αναπηδήσεις, «για το καλό της γης», το ξύπνημα των βλαστικών δυνάμεων της φύσης και την αποτροπή του κακού.
Βαρβάρα Βουλγαρίας
Στη Βαρβάρα η προετοιμασία για το έθιμο Ντερβίσοφντεν ξεκινά ένα μήνα πριν από τα Χριστούγεννα, όπου οι νεώτεροι κάθε μέρα βάζουν κουδουνια και γυρνούν το χωριό για να διώξουν το κακό. Ομάδες από διαφορετικές γειτονιές, που απαρτίζονται κυρίως από άντρες, ετοιμάζουν τα κοστούμια και τις μάσκες τους με απόλυτη μυστικότητα, ώστε η εμφάνισή τους να αποτελεί έκπληξη. Παλιότερα οι μάσκες τους ήταν ζωόμορφες. Την πρώτη μέρα των Χριστουγέννων μαζεύεται όλο το χωριό και μοιράζει τους ρόλους που θα απαρτίζουν την αναπαράσταση εικονικού γάμου. Έτσι, η αναπαράσταση ξεκινάει από νωρίς το πρωί στις 26 Δεκεμβρίου. Οι συντελεστές, νύφη, γαμπρός, πεθερά, πεθερός, κουνιάδα, ντύνονται με τις παραδοσιακές τους φορεσιές και με τη συνοδεία γκάιντας και νταουλιού και φυσικά μαζί με τους κωδωνοφόρους, στις 2 η ώρα το πρωί ξεκινάνε και γυρνάνε από την μια άκρη του χωριού μέχρι την άλλη. Στις 10.30 το πρωί φτάνουν όλες οι ομάδες με τους αρχηγούς τους στο κέντρο του χωριού και μαζί με τον κόσμο ξεκινάνε ένα τρελό χορό με πολύ καλαμπούρι και διασκεδάζουν όλοι μαζί.
ΚΑΛΗ ΒΡΥΣΗ Δράμας
«ΤΑ ΜΠΑΜΠΟΥΓΕΡΑ»
Το έθιμο τελείται από τις 6 έως τις 8 Ιανουαρίου.
Τα Μπαμπούγερα εμφανίζονται στο χωριό μετά τον αγιασμό των υδάτων στις 6 Ιανουαρίου. Περιμένουν τους πιστούς έξω από την εκκλησία και τους επιτίθενται περιπαικτικά χτυπώντας τους με ένα μικρό σακίδιο με στάχτη για να ξορκίσουν το κακό. Η στάχτη αυτή συλλέγεται από τις εστίες της φωτιάς του δωδεκαημέρου. Συνεχίζουν τα πειράγματα στους δρόμους, τα σπίτια και τις ταβέρνες.
Τα "μπαμπούγερα" καλύπτουν το κεφάλι με τραγόμορφη μάσκα από λευκό μάλλινο ύφασμα. Παριστούν τα φρύδια, το μουστάκι και τη γενειάδα χρησιμοποιώντας κομμάτια από δέρμα κατσίκας με μαύρο τρίχωμα. Δύο σειρές από φασόλια σχηματίζουν την οδοντοστοιχία. Στη μέση δένουν τέσσερα μεγάλα χυτά κουδούνια "κυπριά" μπροστά και ένα σφυρήλατο "μπατάλι" πίσω. Τα Μπαμπούγερα τρέχουν, κινούνται νευρικά και αναπηδούν ομαδικά προκαλώντας το δυνατό, αλλά αρμονικό ήχο των κουδουνιών, ώστε να ξυπνήσουν τις βλαστικές δυνάμεις της φύσης από το λήθαργο του χειμώνα και να αποτρέψουν το κακό.
ΔΙΣΤΟΜΟ Νομός Βοιωτίας
Οι κουδουναραίοι είναι ομάδες μεταμφιεσμένων που γυρίζουν στο χωριό και διαλαλούν την έγερση των υπνωτισμένων δυνάμεων της Άνοιξης μέσα από το βαρύ χειμώνα.
Τα κουδούνια που φορούν οι κουδουναραίοι γύρω από τη μέση είναι διαφόρων ειδών και σχημάτων (κόμπορες, κουδούνες, κύπρια, πάφλα), και πέφτουν πάνω από τις προβιές ζώων (κατσικιών η κριαριών). Στο χέρι κρατούν ραβδί που στην κορυφή του είναι δεμένο ένα κλωνάρι ελιάς, απομεινάρι του αρχαίου θυρσού και συμβολισμός της πλούσιας καρποφορίας, ενώ τα πρόσωπα καλύπτονται από ζωώδες δέρμα ή από στάχτη.
Οι κουδουναραίοι εμφανίζονται αρχικά στο νεκροταφείο του χωριού για να σημάνουν με τα κουδουνίσματά τους πρώτα εκεί το χαρμόσυνο μήνυμα της ανάστασης της φύσης. Μετά, κι ενώ τα κουδούνια βροντούν, εξορμούν σε όλο το χωρίο τραγουδώντας
“Καλώς τη την Σαρακοστή με σκόρδα με μαρούλια, Καλώς τα και τα ξώλαμπρα με γέλια και τραγούδια”, πειράζοντας τους περαστικούς και κάνοντας στάσεις σε σπίτια, όπου οι κάτοικοι τους κερνούν και τραγουδούν μαζί τους… Αυτό γίνεται κάθε μέρα ως και την Καθαρά Δευτέρα.
ΣΚΥΡΟΣ
Οι μορφές που κυριαρχούν στις καρναβαλικές εκδηλώσεις της Σκύρου είναι εκείνες του Γέρου, της Κορέλας και του Φράγκου. Ο Γέρος φορά την χαρακτηριστική μάλλινη κάπα των βοσκών γυρισμένη ανάποδα, με το τριχωτό μέρος προς τα έξω , στοιχείο που σε συνδυασμό με την προσωπίδα από τομάρι μικρού ζώου που καλύπτει το πρόσωπο,του προσδίδει μια ιδιαίτερη αγριότητα. Η κουκούλα της κάπας , στερεωμένη με το ζωνάρι , καλύπτει την κεφαλή, ενώ την ενδυμασία συμπληρώνει το μάλλινο παντελόνι( κοντοβράτσι), οι άσπρες υφαντές κάλτσες και τα χαρακτηριστικά πέτσινα σανδάλια των βοσκών του νησιού , τα λεγόμενα «τροχάδια». Στη ράχη του παραχώνει κουρέλια ή ένα παλιό μαξιλάρι ώστε να δίνει την εντύπωση ότι έχει καμπούρα. Στο ένα χέρι κρατά το ξύλινο κυρτό βοσκοράβδι και στο άλλο ένα ταγάρι με αλεύρι ή πίτουρα, αναγκαίο για την αναμέτρηση του με τον κόσμο , στο δρόμο προς την πλατεία. Εκείνο όμως που σκορπά τον φόβο και το δέος στο πέρασμα του είναι ο ήχος από τα 50-60 κουδούνια που είναι στερεωμένα επάνω του με ξύλινους κρίκους περασμένους από ένα σχοινί, το «λιτάρι», ώστε να κρέμονται ελεύθερα και να βροντούν καθώς προχωρά στα στενά με ρυθμικούς βηματισμούς.
Ο Γέρος συνοδεύεται από την κορέλα. Φορά μια κεντητή φούστα την «σκούτα» , την οποία καλύπτει ένα άσπρο μεσοφόρι και μια κεντημένη ποδιά. ενώ στο χέρι κρατά ένα μαντήλι που κουνά ρυθμικά στο σκοπό του αποκριάτικου σκοπού.
Την εικόνα συμπληρώνει ο Φράγκος , ένας νεαρός άντρας ντυμένος με παλιά «Ευρωπαϊκά» ρούχα. Στη μέση του έχει κρεμασμένο ένα τσοπάνικο κουδούνι ενώ στο χέρι κρατά μια μπουρού με την οποία πειράζει τους περαστικούς.
Σχηματίζοντας μικρές ομάδες οι Γέροι και οι Κορέλες περιδιαβαίνουν τα σοκάκια της Χώρας το Σαββάτο το βράδυ και το πρωί της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς.
Έδεσσα Πέλλας
Το Εδεσσαϊκό Καρναβάλι ξεκινά στις 30 Δεκεμβρίου. Κάτοικοι της περιοχής σφάζουν από ένα γουρουνάκι και φτιάχνουν τον καλύτερο μεζέ της νέας χρονιάς, τις Τζουμπρίνκες. Οι Αρκούδες, Μέτσκες στη ντοπιολαλιά, προκαλώντας θόρυβο με κουδούνια για να φύγουν τα δαιμόνια, προσπαθούν να αποσπάσουν αυτούς τους μεζέδες με τη δικαιολογία ότι η αρκούδα πρέπει να φάει καλά για να κοιμηθεί. Στο τέλος, από τον πολύ χορό, το πολύ φαγητό και το πολύ ξύλο, οι αρκούδες, σύμβολο της δύναμης της φύσης, πέφτουν σε χειμερία νάρκη και ξυπνούν την περίοδο της Αποκριάς. Τότε με τη συνοδεία παραδοσιακής Μακεδονικής μπάντας με χάλκινα όργανα ανάβουν φωτιές και πανηγυρίζουν με κυκλικούς χορούς.
Τις αρκούδες συνοδεύει ο Αρκουδιάρης, ο Μιτσκάρ. Γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι πετώντας νερό και κάνοντας φασαρία με τους ήχους των κουδουνιών, για να φύγει το κακό, να έρθει η άνοιξη, να ανθίσουν τα σπαρτά, να βγουν τα κοπάδια έξω, να καρπίσει η γη και να ευημερήσει ο κόσμος. Γυρίζουν την πόλη και δέχονται κεράσματα από τους νοικοκυραίους για το καλό της νέας χρονιάς.